Działania Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego w zakresie wsparcia rozwoju przedsiębiorczości akademickiej
Rozwój przedsiębiorczości to jeden z ważniejszych aspektów polityki gospodarczej Unii Europejskiej. Fundusze europejskie przeznaczane są na podejmowanie działań sprzyjających powstawaniu nowych oraz wspieraniu już istniejących przedsiębiorstw, w szczególności z sektora małych i średnich firm. Środki te są instrumentem wspierającym działania inwestycyjne oraz rozwój kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwach.
Według badań konkurencyjności MSP przeprowadzonych przez IBnGR (2008r.) jedynie 1 na 80 przedsiębiorstw z województwa dolnośląskiego zadeklarowało współpracę z sektorem badawczo - rozwojowym. Również aktywność sektora badawczo - rozwojowego jest niewielka - współpracę w ostatnich trzech latach z jedną lub dwiema firmami podejmowało około 40% takich jednostek (Ageron Polska "Prognoza zapotrzebowania gospodarki" 2010r.). Niezależnie od danych statystycznych, władze regionu nadal muszą podejmować działania zmierzające do stymulowania wzrostu potencjału gospodarczego regionu. Jest to szczególnie ważne biorąc pod uwagę fakt, że dolnośląskie firmy nie konkurują już tylko z firmami z innych województw, ale stały się aktywnym graczem na jednolitym rynku europejskim, na którym muszą sprostać konkurencji firm z pozostałych krajów członkowskich. To pokazuje szeroki zakres prac, które powinny zostać wykonane także na uczelniach, w instytutach badawczych lub w centrach innowacji. Zwiększenie roli uczelni wyższych, ośrodków naukowo - badawczych wymusza również przeorientowanie rynku i odbiorców prac powstających w ośrodkach.
W myśl Dolnośląskiej Strategii Innowacji postulowane jest efektywniejsze wykorzystanie potencjału naukowego na rzecz proinnowacyjnego rozwoju Dolnego Śląska. Wdrażanie Dolnośląskiej Strategii Innowacji będzie polegało na realizacji określonych projektów mających za zadanie wypełnienie celów określonych w DSI. Projekty te mogą być realizowane na kilka sposobów: jako projekty realizowane przez jednostki organizacyjne Urzędu Marszałkowskiego lub jako projekty przy współpracy z jednostkami zewnętrznymi. Jednostki te, zlokalizowane w różnych miejscach, realizując projekty inicjowane i zarządzane przez Urząd Marszałkowski lub realizując projekty zlecone, czy też zainicjowane przez Urząd, powinny przyczyniać się do podnoszenia innowacyjności w różnych obszarach regionu.
Żeby stworzyć szanse dla wzrostu innowacyjności, niezbędne są również rozwiązania, które umożliwią płynne włączanie pracowników naukowych, doktorantów uczelni, ośrodków naukowo-badawczych w innowacyjne działania sfery przedsiębiorstw. Włączanie takie aktywizuje np. przedsiębiorczość akademicka. Proces komercjalizacji jest trudny i może trwać kilka lat. Przez ten czas prace nad wdrożeniem technologii lub produktu muszą mieć zapewnione m.in. źródła finansowania, zasoby personalne oraz marketing. Ten kierunek działań związany z przedsiębiorczością, w tym przedsiębiorczością akademicką, jest jednym z elementów kompleksowego podejścia do edukacji w ramach nowej strategii Europa 2020. Dokument ten w dużej mierze dotyczyć będzie różnych aspektów edukacji i jej standaryzacji. Problematyka przedsiębiorczości akademickiej była także tematem wielu raportów i komunikatów w ramach prac KE.
Istnieje wiele barier dotyczących płaszczyzny transferu wiedzy i technologii. Podstawowym ograniczeniem jest brak środków finansowych przeznaczanych na rozwój instytucji transferu technologii i wspierania innowacyjności. Biorąc pod uwagę potencjał polskich uczelni, działania na rzecz wsparcia innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej, mające na celu w szczególności zachęcenie młodych naukowców do komercjalizowania wyników badań, należy uznać za istotny element przyczyniający się do zwiększenia stopnia transferu technologii w Polsce. Jedną z trudniejszych barier związaną z transferem wiedzy i technologii, jest bariera mentalna. Wiele problemów młodym naukowcom sprawia prawo własności intelektualnej, co jest kluczowym czynnikiem powodzenia procesu transferu wiedzy i technologii. Wielu naukowców nie posiada zdolności menadżerskich, co znacznie utrudnia właściwe ukierunkowanie prac badawczych. Nadmiernie sformalizowane różnych instytucji, w tym administracji jest również znaczącą barierą dla naukowców czy doktorantów.
Rozwój przedsiębiorczości, w tym w szczególności przedsiębiorczości akademickiej, inwestycje w kadry oraz umiejętność dostosowywania firm do zmieniających się trendów na rynku sprawiają, że powstają nowe narzędzia sprzyjające poprawie sytuacji przedsiębiorczości na terenie województwa dolnośląskiego. Szansą w tym zakresie jest wykorzystanie środków unijnych na rozwój współpracy sfery biznesu z nauką. Na Dolnym Śląsku w ramach różnych programów operacyjnych realizowane są projekty wspierające zarówno przedsiębiorczość akademicką, jak również inwestowanie w młode kadry naukowe.
Zwiększenie transferu wiedzy i wzmocnienie powiązań sfery B+R z przedsiębiorstwami, służące rozwojowi gospodarczemu regionów zapisane zostało w Działaniu 8.2 Priorytecie VIII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. W Priorytecie tym przewidziane zostało Poddziałanie 8.2.1. Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw. Przyczyniać się ono ma do wspierania współpracy między naukowcami a sferą biznesu w zakresie transferu wiedzy, która powinna zwiększać innowacyjność przedsiębiorstw. Wsparcie ma być udzielane w postaci staży i szkoleń praktycznych dla pracowników przedsiębiorstw w jednostkach naukowych, jak również dla pracowników naukowych w przedsiębiorstwach. W ramach powyższego Poddziałania tworzone mogą być także sieci współpracy i wymiany informacji w zakresie innowacji i transferu technologii.
W ramach kolejnego Poddziałania 8.2.2. wspierane będzie tworzenie i aktualizacja Regionalnych Strategii Innowacji (RSI) poprzez studia, analizy, ekspertyzy i wsparcie szkoleniowo-doradcze dla podmiotów odpowiedzialnych za opracowanie i wdrażanie RSI. Możliwe do realizacji będą również projekty z zakresu wsparcia tworzenia i rozwoju sieci współpracy i wymiany informacji między naukowcami a przedsiębiorcami na poziomie regionalnym i lokalnym. Kolejnym typem projektów przewidzianych do dofinansowania są projekty z zakresu rozwoju systemu komunikowania się i wymiany informacji oraz projekty stypendialne dla doktorantów kształcących się na kierunkach uznanych za szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju województwa.
Jako grupy docelowe w wymienionych poddziałaniach związanych z transferem wiedzy i technologii wymienia się podmioty odpowiedzialne za opracowanie i wdrażanie RSI, przedsiębiorców, uczelnie oraz ich pracowników naukowych i naukowo - dydaktycznych i doktorantów.
Od 2008 roku w celu wzmocnienia powiązań sfery B+R z przedsiębiorstwami, które służyć ma rozwojowi gospodarczemu regionu w ramach wspomnianego powyżej Priorytetu VIII POKL oraz innych funduszy europejskich, realizowane są projekty zainicjowane przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego:
Jednym z takich projektów jest "Rozwój koordynacja, monitoring i ewaluacja dolnośląskiego systemu innowacji" ( wartość projektu to: 2 9 mln PLN, termin realizacji 01.06.2008r- 31.12.2011r. ). Projekt ten przyczynia się do realizacji celów Dolnośląskiej Strategii Innowacji i ukierunkowany jest na rozwój i aktualizację zapisów strategii i stworzenie lepszego systemu wdrażania i monitoringu. Oczekuje się, że jego realizacja przyczyni się do rozwiązania problemów, jakim są: niewystarczający poziom wiedzy o możliwościach współpracy MŚP z sektorem nauki, innymi przedsiębiorstwami, administracją i organizacjami otoczenia biznesu. Rezultatami miękkimi projektu będzie rozwój regionalnego systemu innowacji oraz zwiększenie poziomu innowacyjności regionalnych przedsiębiorstw i nawiązanie bliskich powiązań pomiędzy nauką i przemysłem na poziomie regionu.
Dzięki przeprowadzeniu analiz i badań zostaną wspólnie ustalone kierunki przyszłych działań w zakresie innowacji. Realizacja projektu przyczyni się także do wzmocnienia korzystnych procesów i zmian, jakie obecnie zachodzą w regionie w zakresie właściwego pojmowania i wspierania innowacyjności przedsiębiorstw, jak i regionu. Twardymi rezultatami projektu będą 4 raporty z monitoringu i metodologii DSI, 4 raporty z przeprowadzonych badań, 3 publikacje, regionalny program wsparcia klastrów, powstanie strony internetowej oraz 80 przedsiębiorstw objętych wsparciem i 100 pracowników tych przedsiębiorstw, 30 instytucji objętych wsparciem i 40 pracowników tych instytucji, a także 730 uczestników konferencji i forów oraz 1 mln widzów programów telewizyjnych.
Kolejnym istotnym projektem zrealizowanym przez władze samorządowe jest projekt stypendialny "GRANT - wsparcie prac badawczych poprzez stypendia naukowe dla doktorantów" (wartość projektu: 5,9 mln PLN, termin realizacji: 01.07.2008 - 31.05.2010). Celem projektu jest wzmocnienie atrakcyjności regionu m.in. poprzez wspieranie badań naukowych przy zapewnieniu transferu wiedzy pomiędzy sferą badawczo-rozwojową a gospodarką regionu. Zaplanowano wsparcie badań naukowych poprzez wypłatę stypendiów dla 159 uczestników studiów doktoranckich, kształcących się na kierunkach uznanych za szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju województwa. Efektem projektu jest podniesienie potencjału regionu w sferze innowacji poprzez zintensyfikowanie współpracy jednostek naukowo-badawczych z przedsiębiorstwami. W konsekwencji przełoży się to na zwiększenie grupy wysoko wykwalifikowanych pracowników niezbędnych dla podnoszenia konkurencyjności i innowacyjności gospodarki Dolnego Śląska na rynku europejskim. Uczestnicy projektu wyłonieni zostali w wyniku przeprowadzenia 3 edycji konkursowych. Stypendium było przyznawane na okres 6 miesięcy z możliwością jego przedłużenia. Efektem udziału doktoranta w projekcie było przygotowanie zgłoszenia wynalazku albo wzoru użytkowego lub też rekomendacji odnośnie wdrożenia uzyskanych wyników prac badawczych w przedsiębiorstwie. Powyższe rezultaty przyczynią się zatem do wspierania badań naukowych prowadzonych przez doktorantów na rzecz gospodarki regionu, co stanowi główny cel projektu.
Nie jest to jedyny projekt stypendialny realizowany przez Samorząd Województwa. Jego kontynuacją jest projekt "Przedsiębiorczy doktorant - inwestycja w innowacyjny rozwój regionu" ( wartość projektu 12 mln PLN, termin realizacji 31.03.2010- 31.05.2013 ). Celem głównym w/w projektu jest zwiększenie innowacyjności gospodarki regionu poprzez zintensyfikowanie powiązań między nauką i przemysłem. Jednocześnie, w związku z faktem, iż wiodące badania naukowe na uczelniach wyższych i instytutach naukowych prowadzone są przede wszystkim przez doktorantów, w celu ich wsparcia należy wspomagać grupę doktorantów poprzez stypendia, które przyczynią się do rozwoju województwa. Stypendium przyznawane będzie w dwóch edycjach. Każdy uczestnik projektu będzie mógł uzyskać pomoc materialną na okres do 18 miesięcy. Stypendium będzie wypłacane w kwartalnych transzach, a jego maksymalna wysokość może wynosić 75 000,00 zł na osobę. Warunkiem koniecznym do uzyskania dofinansowania będzie nawiązanie i skonkretyzowanie przez każdego z doktorantów współpracy z co najmniej 1 przedsiębiorcą z województwa dolnośląskiego.
Projekt przewiduje osiągnięcie następujących celów szczegółowych:
- ukierunkowanie 120 badań naukowych na sektory kluczowe dla rozwoju województwa;
- poprawa współpracy sfery naukowej z przemysłem w zakresie badań i transferu technologii poprzez 120 porozumień o współpracy;
- zwiększenie potencjału, innowacyjności i konkurencyjności regionalnego przemysłu poprzez absorpcję nowych rozwiązań naukowych w formie 24 patentów, wzorów użytkowych lub rekomendacji odnośnie wdrożenia wyników prac badawczych w przedsiębiorstwie;
- podjęcie dodatkowej działalności w przemyśle przez 120 doktorantów;
- propagowanie kluczowych dla regionu dziedzin badawczych wśród społeczeństwa przez 120 doktorantów w formie publikacji, udziału w konferencjach i seminariach naukowych.
Wsparcie jest kompleksowe, a sposób realizacji projektu został dokładnie przemyślany, zarówno na podstawie zdobytych doświadczeń przez projektodawcę, jak i uwzględnia wyniki ewaluacji poprzedniego projektu stypendialnego.
Samorząd Województwa podjął również decyzję o wsparciu pracowników administracji samorządowej poprzez realizację projektu "Wsparcie szkoleniowo - doradcze dla pracowników Urzędu Marszałkowskiego oraz innych jednostek samorządu terytorialnego" ( wartość projektu 1,4 mln PLN, termin realizacji: 01.08.2008 - 31.12.2010 ). Celem ogólnym projektu jest zwiększenie potencjału Jednostek Samorządu Terytorialnego Województwa Dolnośląskiego w zakresie przewidywania, planowania i opracowywania działań na rzecz rozwoju Regionalnej Strategii Innowacji. Projekt skierowany został do Jednostek Samorządu Terytorialnego, które odpowiedzialne są za opracowanie, wdrażanie i rozwój DSI. Uczestnikami projektu mogą być wyłącznie pracownicy JST Województwa Dolnośląskiego. Najważniejszymi zadaniami ramach projektu było zorganizowanie szkoleń z zakresu m.in. transferu technologii, finansowania innowacji, strategii innowacji - razem 16 szkoleń; szkolenia wyjazdowe dotyczące problematyki Regionalnych Strategii Innowacji w kraju i zagranicą; konferencje, seminaria tematyczne; udział w zewnętrznych - krajowych i zagranicznych oraz specjalistyczny kurs języka angielskiego (Business English). W ramach zadań projektowych zrealizowano 36 zaplanowanych podzadań, wsparciem objęto 100 osób, przy czym średnio każda osoba, która wzięła udział w projekcie, wzięła udział w co najmniej 3 formach wsparcia projektowego.
Samorząd Województwa podjął także decyzję o realizacji istotnych z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorczości projektów badawczych. Jednym z nich jest "Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim" ( wartość projektu to: 0,4 mln PLN, termin realizacji 10.2009 r. - 04.2011 r.). Jest to projekt, którego głównym celem jest analiza stanu i opracowanie prognozy kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim w kontekście współpracy tych instytucji z władzami samorządowymi. Podstawowym założeniem analizy było opracowanie wykazu instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim z dokonaniem oceny ich dotychczasowego funkcjonowania oraz wypracowanie właściwych form wsparcia ze strony samorządu regionalnego, zgodnie z wcześniej zidentyfikowanymi potrzebami.
Istotnym aspektem realizacji polityki władz samorządowych jest aspekt finansowy. W celu zbadania potrzeb kapitałowych na tle obecnie dostępnych instrumentów finansowych oraz wskazanie na jakiego rodzaju mechanizmy istnieje zapotrzebowanie podjęto się realizacji projektu "Prognoza w zakresie finansowych instrumentów wspierania rozwoju regionalnego - analiza dotycząca trendów rozwojowych w zakresie instrumentów finansowych" ( wartość projektu 0,2 mln PLN, termin realizacji 01.07.2008 - 30.09.2009). Głównym celem projektu było opracowanie rozwiązań odpowiadających na zdiagnozowane potrzeby kapitałowe gospodarki dolnośląskiej. Odpowiedni wybór instrumentów finansowych zapewnić powinien zrównoważony wzrost i poprawę konkurencyjność dzięki stworzeniu warunków sprzyjających rozwojowi działalności gospodarczej oraz inwestycji. Celem szczegółowym było przedstawienie diagnozy stanu potrzeb kapitałowych na tle obecnie dostępnych instrumentów finansowych oraz określenie obszarów, wskazujących na jakiego rodzaju mechanizmy służące realizacji przedsięwzięć istnieje zapotrzebowanie ( m.in. do MSP, jst, etc.). Wybór właściwego, spośród zaproponowanych, wariantu powinien skutkować wzrostem nowych miejsc pracy, stymulowaniem prywatnej przedsiębiorczości, wzmocnieniem pozycji regionu w gospodarce krajowej i usprawnieniem regionalnej sieci instytucji finansowych, tak aby służyły one jak najlepiej rozwojowi regionalnemu.
Zgodnie z informacjami dotyczącymi stanu realizacji Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki na Dolnym Śląsku na jego realizację przeznaczono łącznie 1588 479 612 EUR.
Dla Działania 8.2. Transfer wiedzy, wielkość wsparcia łącznie wynosi 317 695 922 EUR.
W ramach Priorytetu VIII od początku realizacji PO KL w województwie dolnośląskim zawarto 241 umów, w tym 24 umowy dla Działania 8.2. Łączna wartość zakontraktowanych środków w Priorytecie VIII wynosi 246 mln PLN. Wartość środków publicznych zakontraktowanych w ramach podpisanych umów wynosi 236 mln PLN, co stanowi 54,86% wykorzystania alokacji przewidzianej dla Priorytetu VIII na cały okres programowania 2007 - 2013.
W 2010 roku podpisano 104 umowy na łączną wartość środków publicznych 106 mln PLN, w tym podjęto dwie uchwały dla projektów systemowych na kwotę przekraczającą 13 mln PLN. Do końca roku 2010 rozliczono 42,95% środków publicznych zakontraktowanych w ramach Priorytetu VIII, zaś w porównaniu z wynikiem osiągniętym na koniec 2009 r. - 18,14%, jest to potwierdzenie sukcesywnej tendencji wzrostowej.
Samorząd Województwa wykorzystuje również inne dostępne instrumenty w celu wzmacniania rozwoju regionu poprzez realizację projektów międzynarodowych dotyczących wspierania współpracy sfery nauki i gospodarki:
1. Knowledge Network Management In Technology Parks
Głównym celem projektu jest wzmacnianie rozwoju regionów poprzez stymulowanie współpracy w ramach tak zwanej potrójnej helisy: sektora badawczo - rozwojowego, biznesu i administracji regionalnej. Projekt będzie polegał na wymianie doświadczeń i dobrych praktyk dotyczących intensyfikacji powiązań między sferą nauki i gospodarki oraz poprawy zarządzania wiedzą w parkach technologicznych. W projekt zaangażowanych jest 15 partnerów instytucjonalnych z pięciu regionów europejskich: regionu metropolitalnego Rzymu (Włochy), prowincji Veneto (Włochy), województwa dolnośląskiego (Polska), Karyntii (Słowenia) i Andaluzji (Hiszpania). Wszystkie regiony reprezentowane są przez park technologiczny, urząd administracji publicznej oraz instytucję naukową. W Polsce projekt będzie koncentrował się na regionie dolnośląskim z uwagi na prężnie funkcjonujący Wrocławski Park Technologiczny oraz działania Urzędu Marszałkowskiego we Wrocławiu, który konsekwentnie realizuje strategię innowacyjnego rozwoju regionu (obie wspomniane instytucje są partnerami projektu). Polskim partnerem naukowym jest Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytetu Warszawskiego (EUROREG), które również odpowiada za komunikację i upowszechnianie wyników projektu. Projekt będzie realizowany między innymi w postaci wizyt studialnych i warsztatów. Efektem projektu będą również publikacje prezentujące przykłady dobrych praktyk partnerów projektu KNOW-MAN. Poza tym zostaną powołane międzyregionalne "tandemy rozwojowe" stymulujące cyrkulację wiedzy między regionami.
2. Projekt JOSEFIN - Joint SME Finance for Innovation
Celem projektu jest rozwój i wprowadzenie strategii przepływu innowacji dla MSP z zakresu finansów, organizacji, prawa i administracji. Partnerzy JOSEFIN (23 partnerów z 7 krajów objętych Programem, Partner wiodący - Investitionsbank Berlin (IBB) - Niemcy) opracują plan prowadzący do umiędzynarodowienia działań przedsiębiorstw sektora MŚP jako wysoce zindywidualizowanego procesu, w którym ogólne oraz standardowe instrumenty będą czynnikami o ograniczonym oddziaływaniu. Oznacza to, że JOSEFIN określa dwie kluczowe potrzeby we wspieraniu przedsiębiorstw sektora MŚP w procesie uzupełniania znacznych niedoborów rozwojowych. Pierwszy instrument będzie oferował wysoce scentralizowany oraz zindywidualizowany coaching prowadzony w małych i średnich przedsiębiorstwach, międzynarodowe, innowacyjne projekty i będzie pełnić funkcję użytecznego narzędzia w sporządzaniu wniosków o finansowanie. Drugi instrument - nowy, transnarodowy fundusz gwarancyjny - zwiększy zakres istniejących, regionalnych instrumentów wsparcia dla przedsiębiorstw sektora MŚP. Podmioty sektora finansowego będą korzystać z nowego, innowacyjnego, transnarodowego funduszu gwarancyjnego JOSEFIN w celu zmniejszenia ograniczeń w dostępie do środków finansowych dla MŚP. Połączenie indywidualnego coachingu dla MŚP oraz transnarodowego funduszu gwarancyjnego oferowanego przez partnerstwo JOSEFIN znacznie zmniejszy ryzyko dla obu stron - zarówno banków, jak i przedsiębiorstw. Pozwoli on małym i średnim przedsiębiorstwom inwestować w innowacyjne produkty oraz usługi oraz zapewni wsparcie MŚP na drodze do internacjonalizacji ich działalności gospodarczej oraz stabilnego wzrostu.
Należy podkreślić, iż Samorząd Województwa podejmuje różnorodne działania służące rozwojowi przedsiębiorczości na terenie regionu Dolnego Śląska. W zależności od indywidualnych potrzeb poszczególnych grup przedsiębiorców stosowane mechanizmy i działania są różnicowane i dobierane do grup odbiorców, np. zapewnienie pożyczek, gwarancji, udzielanych w ramach stosowanych inicjatyw zapewnia "efekt dźwigni" w rozwoju regionu. Dla przedsiębiorców, których Samorząd Województwa chce zmotywować do podejmowania nowych wyzwań organizowane są misje gospodarcze w ramach współpracy z regionami partnerskimi innych krajów, konferencje i spotkania informacyjne z przedstawicielami otoczenia biznesu, przedsiębiorcami, którzy posiadają już doświadczenia we wdrażaniu nowych technologii i innowacji oraz innymi partnerami i podmiotami. W celu pozyskiwania inwestorów zagranicznych Samorząd Województwa zapewnił bezpłatną obsługę oferowaną przez Dolnośląską Agencję Współpracy Gospodarczej, której zadaniem jest pomoc w zapoznaniu się z procedurami administracyjnymi obowiązującymi przy współpracy z gminami i specjalnymi strefami ekonomicznymi. W celu rozwoju nowoczesnych technologii i wprowadzenia do przedsiębiorstw innowacyjnych rozwiązań, Samorząd Województwa inicjuje tworzenie i rozwój Parków Technologicznych i Parków Innowacji i Nauki.
autor: Aldona Kanicka - Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Departament Rozwoju, Regionalnego, Wydział Rozwoju Gospodarczego, Dział ds. Współpracy Gospodarki i Nauki