CIEKAWOSTKI





BOCIAN (Ciconia Ciconia)

SYSTEMATYKA

TYP
PODTYP
GROMADA
PODGROMADA
NADRZĄD
RZĄD
RODZINA
GATUNEK
- strunowce
- kręgowce
- ptaki
- neotnithes
- neognatyczne
- brodzące
- bocianowate
- bocian biały

WYSTĘPOWANIE

w zależności od podgatunku:
  • Cicionia ciconia ciconia - gnieździ się w Europie Środkowej i Wschodniej, na Bałkanach, na Kaukazie, w Azji Mniejszej oraz na Bliskim Wschodzie. Ta populacja zimuje w Afryce Równikowej i Wschodniej, przelatując nad Bosforem oraz Dardanelami oraz nad Synajem. Zdarza się również, że część z nich zimuje w Indiach. Znacznie mniejsza część podgatunku gnieździ się na Półwyspie Iberyjskim i wyspowo we Francji, jak i również w północno-zachodniej Afryce. Populacja ta zimuje w Równikowej i zachodniej Afryce, gdzie dociera przelatując nad Cieśniną Gibraltarską.
  • Cicionia ciconia asiatica - gnieździ się w Azji Środkowej a zimuje w Indiach i Iranie.
Na świecie żyje łącznie około 160 tysięcy par bociana białego, z których aż około 41tysięcy par zakłada gniazda Polsce. Średnie zagęszczenie bociana w Polsce wynosi około 17 pary/100km2 i jest ono nierównomierne. Gradient zagęszczenia rośnie z południowego zachodu na północny wschód. Wartość tego wskaźnika wacha się od około 4,5 ( dolnośląskie ) do około 45 pary/100 km2 ( podlaskie ), czyli mówimy tutaj o dziesięciokrotnej różnicy w skrajnych wartościach.

CECHY GATUNKU

  • Białe upierzenie z wyjątkiem czarnego ogona i również czarnych lotek skrzydeł.
  • Czerwone nogi oraz dziób.
  • Szyja wyciągnięta podczas lotu do przodu.
  • Lot zazwyczaj szybowcowy. Bocian biały wykorzystuje w locie powierzchnię swoich skrzydeł i wznoszące go ciepłe prądy powietrzne. Tą technikę lotu opanował ze względu na słabo rozwinięte mięśnie piersiowe, natomiast siłę własnych mięśni wykorzystuje tylko, gdy wykonuje loty na niewielkie odległości. Stąd też unikają przelotów nad morzem a przemieszczają się nad lądem
  • W przeciwieństwie do bociana czarnego gnieździ się nawet w środku wsi i nie unika siedzib ludzkich.
  • Wymiary średnie:
    - długość ciała ok. 100 cm
    - rozpiętość skrzydeł ok.200 cm
    - masa ciała ok. 3 - 4 kg.
  • Dorosły bocian żyje średnio 8 - 9 lat a rekordziści osiągają do 20 lat.

BIOTOP I GNIAZDO

Dla bociana białego najdogodniejszy biotop stanowią rejony z rozległymi dolinami rzecznymi i wilgotnymi łąkami, zlokalizowane są one bardzo często w sąsiedztwie osiedli ludzkich. Gniazdo ptaki te zakładają na wysokich drzewach, na dachach wysokich budynków mieszkalnych, fabrycznych itp., bądź ich ruinach. Jednak coraz częściej bocian biały lokalizuje nieświadomie swoje gniazdo na specjalnie do tego stworzonych platformach, które człowiek umieszcza na słupach linii energetycznych i telefonicznych.

ROZRÓD

Samiec zjawia się najczęściej w gnieździe pierwszy, poprawia jego konstrukcję i pilnuje go przed ewentualnymi rywalami, chętnymi do jego przejęcia. Po przylocie samicy para odbudowuje gniazdo razem. Trwa to 2 - 3 dni. Panuje opinia, że para bocianów powraca co roku do tego samego gniazda, oczywiście może się tak zdarzyć, ale nie jest to regułą. Nie często się zdarza, że ptaki te użytkują to samo gniazdo przez kilka następujących po sobie sezonów, ale przyjmuje się za to, że para wybiera tą samą okolicę. Budową na nowo gniazda, bądź też jego odbudową zajmuje się głównie samiec, znoszący materiał do jego konstrukcji czy też wzmocnienia przez cały okres od momentu poprzedzającego złożenie jaj, poprzez inkubację a także czas wychowywania piskląt. Rola samicy w budowie gniazda ogranicza się do układania przyniesionego materiału przez samca. Gniazda bocianie mają zazwyczaj średnicę wewnętrzną od 80 do 150 cm, z kolei jego zewnętrzna średnica zawiera się w granicach od 90 do 200 cm. Gniazda są rozbudowywane co roku a największe osiągają aż 4m i mogą ważyć nawet 2 tony. Gniazda zazwyczaj są zakładane na wysokości 10 - 20 m nad ziemią a czasami ponad 30 m nad ziemią. Wyjątkowym zjawiskiem ale rzadkim zjawiskiem jest zakładanie gniazd na ziemi.

WIERNOŚĆ MAŁŻEŃSKA

Podobnie jak takim ptakom jak gęsi, czy łabędzie tak i bocianom przypisuje się "niekiedy" wierność małżeńską. Ptaki te łączą się w pary dopiero wiosną, po przylocie do gniazda. W chwili opuszczenia przez młode gniazda para przestaje trzymać się razem, często długodystansowe wędrówki ptaki te pokonują osobno - tzn. w innych dużych stadach. Zmiany partnerów w parach są więc czymś naturalnym.

JAJA I PISKLĘTA

Samice bociana białego rozpoczynają składanie jaj w 2 - 3 tygodniu kwietnia, nasilenie tego procesu ma miejsce pod koniec tego miesiąca, ale może się zdarzyć również, że jaja zostaną złożone dopiero w drugiej połowie maja. Jaja znoszone są z pewnym odstępem czasu - średnio co 2 dni po kilka jaj, po 4 - 5 dniach od złożenia pierwszego jaja. Samica składa od 4 - 5 jaj o barwie białej - lekko przybrudzonej, o wymiarach 75 x 50 mm Nieprawdziwe są poglądy o składaniu stałej liczby jaj przez samice bocianów. Obydwoje rodziców wysiaduje jaja przez średnio 34 - 35 dni Pierwsze pisklęta klują się w 3 tygodniu maja, w gnieździe przebywają w granicach 60 - 65 dni, po czym następuje wylot piskląt z gniazda. O liczbie piskląt, które opuszczą gniazdo decydują warunki zewnętrzne - zasobność w pokarm, kondycja ptaków, warunki atmosferyczne, zdarzenia losowe. Wylot młodych bocianów ma miejsce na przełomie lipca i sierpnia, a pisklęta z ostatnich lęgów opuszczają gniazda na początku września

SEJMIKI

Przed odlotem na zimowiska bociany zbierają się w stada liczące dziesiątki, a nawet i setki osobników, które wspólnie żerują i odpoczywają. Są to tzw. sejmiki bocianie. Wśród przebywających na sejmikach bocianów dochodzi czasem do konfliktów i walk, podczas których niektóre z nich giną. Sejmiki zawsze przykuwają uwagę obserwatorów, nie tylko ze względu na liczebność ptaków i spektakularne zachowania, ale również dlatego, że przypominają o nadchodzącym końcu lata i zbliżającej się jesieni.

POKARM

Bociany są mięsożerne, odżywiają się drobnymi bezkręgowcami, niewielkimi ssakami. Polują na gryzonie , krety, pisklęta ptaków i ryby. Jednak najczęściej łowionymi są owady i dżdżownice, stanowiące przede wszystkim istotny składnik pokarmowy dla piskląt. Pokarmem uzupełniającym, odgrywające w dawniejszych czasach większą rolę, są żaby i inne płazy

OCHRONA

Obecnie w Polsce bocian biały objęty jest ścisłą ochroną gatunkową na podstawie Ustawy o ochronie przyrody oraz Rozporządzenia Ministra Środowiska, Ptak ten został objęty programem ochronnym koordynowanym przez Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody "pro Natura" ( Program Ochrony Bociana Białego i Jego Siedlisk )

opracowała Iwona Górska