Prace SKN Gleboznawstwa i Ochrony Środowiska
2001 / 2002
Rozwój gleb inicjalnych na zwałowiskach górniczych w Kletnie
The development of initial soils on the maining dumps in Kletno
Autorzy: | Opiekun naukowy tematu: |
Sebastian Lizurek
Sylwia Zając |
dr inż. Cezary Kabała |
Streszczenie:
Istnienie licznych hałd pogórniczych w Kletnie związane jest z bardzo intensywnym rozwojem wydobycia rud żelaza i metali
kolorowych od XVI wieku oraz eksploatacją wapieni krystalicznych (marmurów) na potrzeby budowlane i drogowe od XIX wieku.
Hałdy te są różnowiekowe, lecz większość została przetworzona lub nadbudowana w drugiej połowie XX wieku, a od lat 90-tych
trwa ich rekultywacja.
Celem podjętych prac była ocena intensywności procesów glebotwórczych na młodych hałdach pogórniczych oraz
charakterystyka morfologii tworzących się gleb inicjalnych. Przy opisie gleby wykorzystywano zasady nazewnictwa według
Systematyki Gleb Polski oraz według klasyfikacji FAO-WRB.
Substratem dla tworących się gleb są odpady po kruszeniu lub mieleniu wapieni. Sa to więc grunty bardzo silnie
szkieletowe, o uziarnieniu kamienisto- lub żwirowo - gliniastym, przy czym udział frakcji szkieletowej zawsze przewyższa
60%, a często również 80%. Wysoka zawartość szkieletu wystepuje nie tylko w głębszych poziomach mineralnych, ale również w
warstwie ściółki nadkładowej. Wszystkie badane gleby odznaczają się odczynem obojętnym (pH waha się w granicach od 6,6 do
7,8).
Zawartość substancji organicznej jest bardzo zróżnicowana, gdyż w największym stopniu powiązana jest ze stopniem rozwoju
gleby. Gleby inicjalne na hałdach najmłodszych posiadają poziom próchniczny ledwie zaznaczony, o zawartości substancji
organicznej około 0,46%. W przypadku zadrzewienia zwałowiska dość szybko wytwarza się na powierzchni gleby poziom ściółki
leśnej o zawartości materii organicznej ponad 60%, który przechodzi w kilkucentymetrowy poziom bardzo silnie próchniczny
(nawet do 45% substancji organicznej), a następnie jasno-szary poziom przejściowy AC.
Pod względem typologicznym wszystkie gleby mają morfologię gleb bardzo słabo wykształconych, a więc tzw. litogenicznych.
Węglanowy charakter skały macierzystej powoduje że gleby można zaliczać do rędzin, lecz pochodzenie skały macierzystej
(odpady górnicze) nakazuje zaliczenie gleb do typu gleb antropogenicznych (industroziemnych) o słabo wykształconym profilu.
Gleby na zwałowiskach pogórniczych w Kletnie można więc scharakteryzować jako gleby antropogeniczne o słabo wykształconym
profilu przejawiające morfologię i cechy rędzin inicjalnych oraz właściwych. W systemie FAO-WRB gleby te należą do grupy
Leptosols jako Spoli-Rendzic Leptosols, niekiedy z dodatkowymi określenieami: Hyperskeletic lub Humic.
| 
